Bridge for All (Myanmar)

Misschien een beetje laat, maar wél en update! Het is al even geleden dat ik uit Myanmar vertrok, maar de dingen die ik daar gezien en gedaan heb, staan nog vers in mijn geheugen! Het is een ontzettend mooi land, lieve mensen en veel tradities en cultuur, ik heb er met liefde ook 2 maanden gezeten. De eerste maand heb ik engelse les gegeven als vrijwilliger bij Bridge for all (B4A), de tweede maand gereisd. Het vrijwilligerswerk had ik geregeld via Workaway, maar echt een idee waar ik zou terecht komen had ik niet. Alles gaat er net even wat anders en meestal moet je maar afwachten hoe iets komt, maar dat maakt het alleen maar leuker! 

Het begon al toen ik net de grens over gelopen was: overal roodbruine vlekken op de grond, mannen in rokken en snacks in plastic zakjes in bundels aan een waslijn. Eerste gedachte is dan dat er wel veel ongelukken moeten gebeuren hier, voor al dat bloed op de grond en waarom er dus geen kasten zijn. Zo'n rok is veel prettiger dan een spijkerbroek, dat snap ik wel. Ik had met Eh Dah (mijn contact bij B4A) afgesproken dat ik hem zou bellen zodra ik de grens over was, dus dat heb ik braaf gedaan, met wat hulp van een mannetje van een shared-taxi-bedrijfje daar. Op een gegeven moment was ik niet meer nodig en regelden zij het in birmees onderling. Aan het eind van het gesprek kreeg ik te horen dat ik 10 minuten moest wachten en dan zou mijn taxichauffeur komen, die wist wel waar ik er weer uitgezet moest worden, dat zou de middelman wel voor mij regelen. Oké. Dus even later ik in de taxi met de driver en 2 andere passagiers die geen engels spraken. Halverwege stopten we en gebaarden ze naar me dat we gingen eten. Één voor één werden we door de chauffeur met een paraplu door 2 meter stromende regen geholpen om bij een tafel geplaatst te worden met heel veel schaaltjes met mysterie inhoud. Sausjes en groenten, verder kon ik niet komen. Even later kwamen er meer schaaltjes: vlees, soep, rauwe groenten en rijst. Geen ruimte meer op tafel en alles werd gedeelt. Ik heb alles geprobeerd waar ze naar wezen en zeiden: 'good!' En maar lachen toen één gerechtje net iets te pittig was... uiteindelijk weer in de auto gestapt en verder gereden. Na een uurtje begon de chauffeur langzamer te rijden bij plaatsen waar er iets meer huizen langs de weg stonden dan elders en vroeg hij één keer iets aan iemand van een fruitstalletje. Inmiddels had ik wel door dat ik niet in Hpa-An (de grote stad) terecht zou komen, want ze zouden me bij Ein Du (groot dorp) afzetten. Sleutelwoord 'bij'. Mijn gps vertelde me namelijk dat we daar nog niet waren, mijn onderbuik gevoel zei dat ik dat vandaag ook niet ging bereiken. Zowaar werd ik gedropt bij een, voor mij willekeurige, plek aan de weg met een restaurantje en drie huizen. De chauffeur wist het zeker en er kwam gelijk ook iemand aangesneld om mijn backpack aan te nemen en op een scooter te plaatsen. 

Hij stelde zich voor als Sa Dah de studentencoördinator (het duurde even voor ik de namen van de meeste studenten en docenten onder de knie had) en hij zou me naar de school brengen. Hij sprak goed engels en ik begon al te vrezen voor mijn engels niveau. Blijkbaar stonden we nu in Eh Dah z'n dorp en is hij hier dorpshoofd alswel directeur van de school. Hij had het redelijk druk en hoopte me vandaag ook te kunnen begroeten, anders morgen. Wij stapten op de scooter en reden over een oranje bükelbaan, glibberig met meer plassen en scherpe stenen dan weg, tussen de rijstvelden door verder het land in. Inmiddels wist mijn gps alleen dat ik middenin de rimboe zat. Een maand en update van maps.me later waren er opeens wegen in deze rimboe, toeval? Ik verwachtte een kort ritje, maar we hebben zeker 20 minuten de hobbels getrotseerd voor Sa Dah stopte bij een stuk land met een aantal bamboe hutjes met één waarop duidelijk 'Bridge for all' stond. We waren aangekomen. Ik werd begroet door Aung Nying Thue, een van de docenten en hij liet me de hut zien waar ik zou slapen, voordat hij weer terug ging naar zijn les. Kon ik mooi mijn spullen uitpakken. Mijn kamer was de linkerhelft van een bamboe hutje op pootjes. De andere helft werd bewoond door drie studentes. De muren zijn geweven bamboe latjes, de vloer houten planken met over de helft een zeil. ('S nachts kon je de honden onder het hutje zien liggen door de vloer heen.) En het dak zijn latten met daarop bladeren. Mijn bed, een rieten matje met daarop een dun matrasje en een fleece cover lag al klaar met een plaid en kussentje. Ik hoefde alleen zelf de klamboe maar in elkaar te monteren. En een waslijn natuurlijk. Aan het einde van de lessen kwamen wat meiden zich voorstellen en begonnen ze vanalles te vragen. Het engels verschilde heel erg per studente, sommigen begrepen redelijk veel, terwijl anderen veel moeite hadden en naar de rest keken voor een vertaling van mijn vragen. Gelukkig had ik dus genoeg te doen hier en het ging een uitdaging worden! Toen de bel luidde (bel aan een touwtje in de hoofdhut), gingen de studenten in groepjes aan het huishoudelijk werk en werd ik rondgeleid door teacher Mummlinger over het terrein: de hoofdhut is de grootste ruimte en wordt gebruikt als lokaal voor de short course studenten, eetzaal, meetingsruimte of waar het maar voor nodig is. De docenten slapen hier in het kamertje. Er aan vast zit de kookhut met redelijk wat hakmessen, plek voor 3 open vuren, veel grote pannen en planken met eten, kruiden, kookgerei en meer.  De vrouwen dorm, bestaande uit een langere hut met meerdere kamers en het twee-onder-één-kapje waar ik dus sliep. Daarachter een hut met twee toiletten/gaten in de grond en een washut. In Indonesië noemen ze het een mandabak: je schept het water over je heen, daarna soppen, dan schep je het sop weer van je af. Het water komt van een bron uit de grond, er zit geen bubbelbadfunctie bij. De mannen hadden hun eigen dorm, wc en washok achter het andere grote gebouw: de administratie en het lokaal voor de intensive course studenten. Verder was er ruimte voor een volleybal veld, om te voetballen en een moestuin die de studenten onderhielden. Buiten het terrein een betonnen huis die dienst doet als winkel, restaurant en woonhuis en in de omgeving veel rijstvelden met boerderijen langs oranje bükelbanen. Mijn woonplaats voor 5 weken. Let the adventure begin! (Wel één handicap: toiletpapier is toch wel fijn om te hebben.)

De dag na aankomst werd ik al meegenomen naar een voetbal wedstrijd bij Hpa-An tussen een school voor engels daar en B4A. Goede manier van kennismaken! Ging best officieel met echte scheidsrechters en zo. Dat het veld vol zat met gaten en voor elk doel een gigantische plas water mocht de pret niet drukken. Onderweg ook Patrick opgepikt, een Duitse jongen die het aantal vrijwilligers nu verdubbelde. Die zondag zat ik al met wat studenten bij een officiële kwartaal vergadering van dorpshoofden, onderwijzers en meer belangrijke mensen. Mumlinger heeft veel vertaald en uitgelegd. Er werden een aantal problemen besproken, waaronder fondsen voor de school. B4A bestaat nog maar 3 jaar en wordt voornamelijk ondersteund door giften (vaak in de vorm van zakken rijst) vanuit het gebied er om heen. Als tegenprestatie helpt de school de dorpelingen. Voorbeelden zijn: het maken van speeltoestellen voor de basisschool of het helpen met repareren van de weg. De leerlingen die het kunnen, betalen wel een maandelijks bedrag aan school (20 tot 30€) maar dat is niet voldoende om de hele school draaiende te houden, dus word er ook af en toe een fundraiser gehouden. De docenten worden niet volledig betaald, maar krijgen wel een soort van zakgeld voor persoonlijke behoeften. Na deze vergadering hebben Patrick en ik met Eh Dah om de tafel gezeten om de rollen te verdelen: ik general English en hij luisteren en vocabulair. Samen gingen we art and decoration doen. De eerste dag was voor ons om met de leerlingen in de lessen kennis te maken en onszelf voor te bereiden, de tweede dag was voor het echt. Ik had wel een boek gelukkig voor mijn lessen, maar er was verder niet heel veel materiaal. De uitdaging continues!

De studenten en docenten wonen bijna allemaal op het terrein en een normale dag ziet er als volgt uit: 

Om ongeveer 7 uur gaat de bel voor ontbijt. Als je denkt dat dat al vroeg is? Sommigen staan tussen 5 en 6 al op om te koken of omdat ze gewoon al wakker zijn. Of om nog voor het eten te kunnen trainen als ze weer een voetbalwedstrijd hebben verloren. De gele ontbijt-rijst met bouillon of groenten staat klaar en vervolgens wordt door een aantal studenten de afwas gedaan, lunch gekookt en de hoofdhut opgeruimd. Er is tijd om te wassen, leren of vermaak tot dat de lessen beginnen van half 9 tot 12 uur. Naast engelse lessen krijgen de studenten ook les in sociale vaardigheden (daar vallen dingen onder zoals het bijhouden van financiën), in computers (Word, PowerPoint, Excel en internet) en lessen over onderwerpen als vervuiling en ecologie. Om 12 uur wordt de lunch opgewarmd: rijst, soep en curry. 1 uur gaan de lessen verder en om half 3 is het tijd voor art een decoratie. 4 uur/ half 5 zijn de lessen afgelopen en een half uur later ongeveer gaat de bel om de huishoudelijke taken te voldoen: tuinieren, koken, schoonmaken of water aanvullen bij de wc's (zodat je kunt doorspoelen), badhokken (zodat je kunt douchen) en het drinkwater (snap je vast wel). Ben je klaar, is dit ook de tijd om te badderen. Om 6 uur gaat de bel voor het avondeten. Rijst, soep en curry. Vaak iets wat leek op de lunch. Alles wordt weer opgeruimd en de leerlingen hebben tijd voor hun zelf tot om 7 uur de huiswerkklas begint. Je kunt ook douchen. Maar dan moet je jezelf wel bijschijnen met een mobieltje. Water en mobieltjes zijn nog steeds niet een ideale combinatie, dus je schuift hem tussen het bladerdak om je handen vrij te hebben. Werkt ook voor het toilet bij blackouts (bijna elke dag wel eventjes) gedurende de nacht. De meesten werken of chillen door tot een uur of 9/10 waarna ze op bed gaan. En repeat. Op woensdag, vrijdag en zaterdag word er een film gekeken (met een beamer op het white(met blauwe vlekken en gekko's)board). Zondagavond is er een studentenmeeting om de week, problemen en andere dingen te bespreken onder leiding van de studentenvoorzitter. Op het terrein moeten de studenten engels spreken, worden ze betrapt door een docent? krijgen ze een boete van 500 Kyat (€0,35). Als ze iets niet snappen, mag dat natuurlijk in het birmees uitgelegd worden. Vaak halen ze snacks bij de winkel aan de overkant, heel toevallig blijven ze daar dan wat langer plakken om te kletsen.

Dat dat ijzeren waslijntje in mijn kamer niet per se voor het drogen van mijn, geheel op de hand gewassen, was was, bleek uit 2 dingen:
1) De rechte roest lijn op een aantal kledingstukken.
2) Het aangevroten zakje met chips op mijn krukje.
Dit verklaard waarom al die winkels hier niet zoveel kasten hebben. Dat dit niet het werk van gekko's was, zoals ik eerder dacht, kwam ik een nacht later achter toen ik een muis betrapte. Muizen en gekko's zijn ook lang niet de enige dieren hier. Naast de studenten, docenten (samen bijna 50) en lokale bewoners zie je hier ook scharrelkippen, scharrelvarkens, scharrelgeiten, scharrelkatten, een roedel scharrelhonden en scharrelkoeien. En ze komen overal. In de avond worden ze gewoon mee terug genomen naar de bijbehorende boerderij aan het touwtje om hun nek. Ze komen ook graag op het schoolterrein. Dus als je rustig op de administratie je les zit voor te bereiden kun je uit je concentratie geloeid worden door een koe die aan de andere kant van je bamboemuurtje staat te grazen. Óf geschrokken weghold als je niets vermoedend de toiletdeur opent. Dan heb ik het nog niet gehad over de grote variatie aan (vliegende) insecten (blij met mijn DEET), een incidentele slang en de invasie kikkers en padden in de nacht. Waar de amfibieën overdag zijn is een raadsel, maar in de avond moet je oppassen dat je er niet een plat stampt. Wanneer de honden mee huilen met het avondgebed van de monniken, geeft dit het startsein voor heerlijke avondmuziek. Gedurende de dag echter heerst de mens, specifiek sommige boeren in de omgeving. Die, gelukkig niet alle dagen, graag hun luidsprekers testen om te zien of ze hun oosterbuurmansmuziek kunnen overstemmen. Met iets wat weg heeft van dance muziek uit de jaren 90. Gelukkig kan die ene cd die ze hebben wél op repeat. Als ze deze wedstrijd beginnen na 8 AM is dat laat... 

Dat Myanmar 10 jaar geleden nog een sociaal communistisch land was kun je nog steeds merken, des te beter op het platteland. Alles werd toen gedeelt en eigenlijk niets betaald. Nu moet je wel betalen natuurlijk, maar daarna is het praktisch gemeengoed. Uitlenen van spullen gaat heel makkelijk en meestal wordt er gewoon iets geroepen als: 'kan ik de pen krijgen?'. Bezittelijke voornaamwoorden worden een stuk minder gebruikt. In de dorpen zorgen de mensen met 'genoeg' voor de armere gezinnen of ze kunnen onderdak en eten krijgen in een klooster. Verhongeren zullen ze in ieder geval niet. In de steden Is de armoede beter zichtbaar. Maar de vrijgevigheid en gastvrijheid in Myanmar versterkt het vriendelijke imago van de mensen hier aleen maar. En de studenten hier zijn maar wat graag bereidt om alles met mij en Patrick te delen en ons bij hen thuis uit te nodigen. Na twee weken les geven was het al tijd voor een toets en vervolgens een week vakantie. (Ik had net lekker een ritme te pakken!) En ben ik ook inderdaad met twee studenten mee naar hun huis gegaan voor 2 dagen en een nacht. Om hun familie te ontmoeten en dorp te zien. Ik geloof dat ik daar ook echt de eerste toerist ooit was! Het regenseizoen stond aan en na drie uur achterop de scooter hadden we naast een zere kont ook geen droge vezel meer op ons lijf. Gelukkig konden we ons bij aankomst schoon scheppen en omkleden. De huizen van de mensen hier bevatten vaak niet heel veel meubilair, misschien een kast of enkele (lage) tafel en een paar krukjes en dat is het. Zitten en slapen gebeurd gewoon op de grond, soms met een dun matje of matrasje. Als gast kreeg ik het rieten matje en het muggennet en sliepen Ei Ei Moe en That That Maw (de twee studentes) naast mij met alleen een kussen en een deken. Buiten zijn vaak meer zitplaatsen. Ik kreeg een rondleiding door het dorp en werd aan veel bekenden voorgesteld. En dan kom je pas echt de taalbarrière tegen: veel mensen willen je vanalles vragen, en omgekeerd hetzelfde, maar ze spreken zelf geen engels. Ei Ei Moe kon nu het meeste vertalen, maar ook op andere momenten tijdens het reizen zie je soms de vragen in de ogen, maar blijft het bij vriendelijk lachen en gebaren. Toen de studentes er bij de gesprekken 's avonds achter kwamen dat ik een broertje van hun leeftijd heb, was er ook gelijk vraag naar foto's. Mocht je nog een leuk contact willen broertje, blond en blauwe ogen doen het hier goed ;). Ook de rest van de vakantie-week heb ik met verschillende studenten grotten en tempels bezocht en zelfs een nacht doorgebracht in het klooster bovenop mount Zwegabin! Ik heb ze zo informeel ook goed leren kennen en kon ook beter de namen oefenen. 

Na de week vakantie kwamen de rest van de studenten weer terug bij B4A om verder te gaan met hun lessen. Sommigen moeten meer dan 24 uur reizen om thuis te komen en dat gaat niet in een weekend, vandaar de ze een hele week hadden. Aangezien ik geen birmees spreek, loop ik vaak door de klas te rennen en te springen (het heeft meer weg van hints) en probeer ik vaak onbekende woorden te acteren (het verschil tussen frustratie en irritatie is best lastig ja, probeer dat maar eens duidelijk te krijgen). Je wordt er wel creatief van. Maar als er geen black out is kun je gelukkig ook filmpjes gebruiken hiervoor. Met Patrick samen heb ik de studenten ook leren schetsen (menselijk lichaam, vormen en landschappen), vriendschapsbandjes knopen (de jongens pikten dit ook redelijk snel op), schilderen, papier macheën, macraméen, haken en fotograferen. Het gaf veel troep en lol. Verrassend genoeg krijgen kinderen in Myanmar op school ook engels, vakken als biologie, wiskunde en natuurkunde worden zelfs in het engels gegeven. Maar toch spreekt eigenlijk niemand deze taal. Eh Dah vertelde mij dat dit komt doordat de lesboeken van de overheid niet werken en waarschijnlijk alleen in het engels zijn. Leerlingen leren letterlijk uit hun hoofd wat de leraar zegt en leren hun kennis niet toepassen. Daarnaast merkte ik in de klas vaak een verlegenheid tot spreken op: ze durfen meestal alleen iets te zeggen als ze zeker weten dat het klopt. Als ik soms na een uitleg vroeg of ze het allemaal begrepen, staarde de hele groep mij aan. Herhaalde ik de vraag met een andere zin riepen ze allemaal 'ja'. Kon ik het vervolgens nog een keer uitleggen, in de hoop dat een andere engelse formulering hielp. Maar als ze het dan uiteindelijk snapten, gaf dat wel een goed gevoel! 

Na vijf weken bij B4A heb ik een Nederlands afscheidsetentje georganiseerd: Oftewel ik heb 3 uur lang boven een kampvuur staan zweten om genoeg echte Hollandse pannenkoeken (wel met gezoete melk) te bakken. Ik stond praktisch buiten te bakken, maar zelfs met kampvuurrook ruiken kleren achteraf naar pannekoeken. Daarna mochten de studenten een pannekoek komen halen als ze zeiden: 'mag ik een pannenkoek?'. Tot groot vermaak van iedereen want ze kunnen geen 'g' zeggen en krijgen daardoor een Frans accent. De dag erop kreeg ik de traditioneel dans van de Karen-stam te zien, die ze speciaal daarvoor de hele week hadden geoefend. Ook kreeg ik als bedankje een traditioneel shirt, tas en een pot thanaka (de gele 'schmink' die ze hier gebruiken) kado. Ik heb een ontzettend mooie tijd gehad bij Bridge for All, hopelijk kan ik er nog eens terug komen! Ik heb nog steeds contact met de studenten via Facebook messenger. Birmees is nu ook bijna de voertaal op mijn Facebook, amper Nederlands te zien. 

Ik heb daarna nog een aantal weken door Myanmar gereisd en het is een ontzettend mooi land, ga je naar een plek off the beaten track, ben je ook zo de enige toerist in town. Om wat belevenissen te noemen:
Ik heb ontzettend leuke 2-daagse trekkingen gedaan, waarbij je overnacht in een afgelegen dorpje in een homestay. 
Ondertussen ook kletsnat geregend en wist op een gegeven moment niet meer of mijn schoenen oorspronkelijk blauw of oranje waren. 
Ik heb veel nieuwe dingen gegeten: tea leaf salad (lekker!), varkensmaag+inhoud (liever niet) en betel nut. De laatste is eigenlijk de grootste verslaving hier in Myanmar; het kauwen op een pakketje van deze noot, met nicotine, soms een smaakje en gewikkeld in een betel nutblad. De gids van onze eerste trekking had een paar gekocht voor onze groep om te proberen en vertelde dat je er soms zelfs een beetje high van kunt worden (en dan draken ziet vliegen). Dus ik had de onverstandige beslissing genomen om het dan maar eens te testen. Ik zag ook inderdaad draken, maar had ook nog een hike van een paar uur te gaan... Dit was een ervaring in de categorie: 'eens en nooit weer'. Ik wordt al misselijk als ik er weer aan terug denk. Leuk feitje is wel, dat als je niet regelmatig spuugt tijdens het kauwen, je rode tanden krijgt. En ondanks dat genoeg mannen dit regelmatig doen, getuige de ontelbare bloedrode vlekken op de grond, je vaak wordt begroet door een rode glimlach.
Ik heb nog een e-scooter los staan trekken uit de modder tussen de oeroude tempels van Bagan. Om vervolgens mijn slippers proberen terug te vinden in de modderpoel. (Voor de modder parkeren was een optie die later pas bedacht werd.)
Met monniken bij Schwedagon Pagoda zitten praten. Dat gebeurd wel vaker op toeristische plekken, niet alleen in Myanmar, dat studenten of monniken je aanspreken om hun engels te oefenen en om te vertellen over hun land of geloof en te vragen naar de jouwe. Soms hebben ze zelfs een lijst met vragen en filmen ze het gesprek als een opdracht voor school. 
Nog spontaan een les meditatie gekregen van een bejaarde guesthouse eigenaar, die ook een paar buddhistische verhalen vertelde over drie vliegende monniken tijdens de volle maan...

...Maar ik heb het idee dat deze blog nu wel lang genoeg is geworden, sorry. Volgende is denk ik wel weer een stukje korter. Che-zu-tin-ba-de voor het lezen!